23 Şubat 2015 Pazartesi

Japon Rüyaları - Fuji Dağı, Şahin ve Patlıcan

Simin Uysal

Geçtiğimiz hafta Japonya'daydım. Hiç beklenmedik biçimde ortaya çıkan ve ilk başta pek de istekli olmadığım Japonya seyahatinden çok etkilendim.

Osaka'da üç gün geçirdikten sonra Tokyo'ya geçtik. Tokyo'daki ilk gecemde çok ilginç bir rüyadan uyandım. Rüyamın bir bölümünde bir bahçeden geçerken, çoğunluğunu kadınların oluşturduğu bir gruba rastladım. Rüyalardan bahsediyorlardı. Acelem olmasına rağmen konu ilgimi çektiğinden durakladım. Rüyalar üzerine pek çok soru sordular. Yaşlı, uzun beyaz saçlı ve uzun beyaz elbiseli bir kadın dikkatimi çekti. Köşede oturmuş, söylediklerimi onaylayan bir gülümsemeyle beni dinliyordu. Oradan ayrılırken "unutmayın, rüyalar eylem gerektirir" diye üzerine basa basa tekrarladım.

Elbette benim rüyam da eylem gerektiriyor! Japon kültürünün rüyalara yaklaşımıyla ilgili birşeyler okumaya karar verdim. Ben oradayken Çin takvimine göre yeni yıl (Keçi Yılı) başladığını da gördüm (Japonlar için Koyun yılındayız) ve yeni yılın ilk rüyası benim için önümüzdeki yılı gösteren rüya olduğundan, Japonlar açısından nasıl olduğunu merak ettim. İlk okuduklarımdan birkaç ilginç noktayı paylaşmak istiyorum.

Japoncada yeni yılın ilk rüyası için kullanılan sözcük "Hatsuyume". Geleneksel olarak bu rüyanın yeni yılda yaşayacaklarını gösterdiğine inanılıyor. 31 Aralık gecesi eğlenceyle ve pek de uyumadan geçtiği için Hatsuyume 1 Ocak gecesi görülen rüyaya verilen ad. Bu yüzden, geleneksel Japon takviminde 2 Ocak'a verilen isim de Hatsuyume yani ilk rüyayı takip eden gün. Japonlar yeni yılın ilk üç gününde görüen rüyaların önemli olduğuna inanıyorlar. Bazı kaynaklar bu geleneği 4. yüzyılda İmparator Suinin'in böyle bir rüya gördüğünü anlatan dokümanlara dayandırıyor. Anladığıma göre, aslında çok geriye giden  bir gelenek.

Edo döneminden bu yana, yeni yılın ilk rüyasında özellikle Fuji Dağı, Şahin /Doğan ya da patlıcan görmek iyiye işaret kabul ediliyor. Dağı anladık, Şahin/Doğan da tamam ama patlıcan ne alaka diye düşünüyorsanız, durumu iki şekilde açıklıyorlar: İlki patlıcan için kullanılan sözcük olan "nasu" ya da "nasubi"nin, büyük başarı elde etmek anlamında kullanılan "nasu" sözcüğüyle aynı olması. Eş anlamlı sözcüklerin metaforik olarak kullanılması bana mantıklı geldi. Şamanik yolculuklarımız da, rüyalarımız da bize metaforlar yoluyla bilgi verirler. . İkinci teori, Fuji Dağı, şahin ve patlıcanın Şogun Tokugawa Ieyasu'nun en sevdiği şeyler olması.

Yeni Yıl gecesinde iyi şansın 7 tanrısının bir "takarabune" yani hazine taşıyan gemiyle insanlara mutluluk dağıtmak amacıyla limana girdiğine inanılıyor. Geleneğe göre, yeni yılın ilk gecesinde 7 iyi şans tanrısı ve gemilerinin olduğu bir resmi yastığınızın altına koyup uyursanız, sizin de güzel bir rüya göreceğinize inanılıyor.

Peki ya yeni yılın ilk üç gününde güzel değil de kötü rüyalar görürseniz ne olacak? Bu durumda da yastığınızın altına bir tapir resmi koyabilir ya da tapir şeklinde bir yastık da kullanabilirsiniz. Tapirin kötü rüyaları yediğine inanılıyor.

Tapir biçimli yastık
Ywni yılda güzel rüyalar görmek için tılsımlar da var! Bu resimler aslında ikili bir set olarak kullanılıyor.

İyi şans tanrılarını taşıyan gemi
Turna ve Kaplumbağa

Solda bulunan, içinde iyi talih tanrılarını taşıyan gemi resmi iyi şansı çekmesi için dışarı asılıyor. Uzun yaşamı simgeleyen turna ve kaplumbağa ise yatak odasına asılıyor. Eğer yeni yıl ile ilgili gördüğünüz rüya pek de iyi bir rüya değilse üzerinde tanrılar olanı suya bıraktığınızda kötü şanstan kurtulacağınıza inanılıyor. Bu resimlerin olduğu orijinal ahşap plakalar Edo dönemine tarihlendiriyor. Anadolu nereeee Japonya nereee deriz ama bunu gördüğümde aklıma hemen bizim de kötü rüyaları suya anlatma geleneğimiz aklıma geldi. Asurların kötü rüyaları bir kil topağına anlatıp, eriyip kaybolması için nehire/suya bırakma geleneğini de burada paylaşmak isterim. Rüyalara değer veren toplumlar elbette yalnızca yeni yılda değil, her gece gördükleri rüyalara, özellikle de duygusal olarak etkileyici olanlara dikkat ediyorlar, rüyaların gelecekten haber verdiğine ve tanrıların rüyalarda onlarla konuştuğuna inanıyorlar. Hititler, Asurlar ya da Japonlar olsun, hepsinde aynı şeyi buluyoruz. 

Kötü rüyalarımızı sular alsın, tapirler yesin! Hepimize şans ve mutlulukla dolu güzel rüyalar dilerim!

Japon kültüründe rüyalar konusuna devam edeceğim.